Kiedy zmagamy się z trudnościami emocjonalnymi, problemami w relacjach czy obniżonym nastrojem, często nie wiemy, do kogo właściwie się zgłosić. Psycholog? Psychoterapeuta? A może psychiatra? Choć te pojęcia bywają używane zamiennie, każdy z tych specjalistów ma inny zakres kompetencji. Poniżej postaram się uporządkować te różnice i podpowiedzieć, do kogo warto udać się w konkretnej sytuacji.
Psycholog – kim jest i czym się zajmuje?
Psycholog to osoba, która ukończyła jednolite 5-letnie studia magisterskie z psychologii. Często w specjalności, czyli poszerzonej liczbie godzin w trakcie studiów w konkretnym obszarze zdrowia psychicznego (NIE specjalizacji – o tym poniżej): klinicznej, edukacyjnej, zdrowia, biznesu i inne. To wykształcenie pozwala na:
- przeprowadzanie diagnozy psychologicznej (np. testy inteligencji, osobowości, funkcji poznawczych, trudności emocjonalnych) – zalecana specjalność kliniczna
- udzielanie wsparcia psychologicznego, – zalecana specjalność kliniczna, edukacyjna, zdrowia
- prowadzenie interwencji kryzysowej, – zalecana specjalność kliniczna, edukacyjna, zdrowia
- pracę w różnych placówkach (np. szpitale, szkoły, poradnie zdrowia psychicznego, poradnie psychologiczno-pedagogiczne, firmy, fundacje, stowarzyszenia).
- pracę w prywatnym gabinecie
📌 Przykład: Jeśli Twoje dziecko ma trudności z koncentracją lub podejrzewasz, że może mieć dysleksję – udaj się do psychologa dziecięcego lub psychologa w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej właściwej dla Twojego miejsca zamieszkania, który przeprowadzi odpowiednią diagnozę.
Specjalista psycholog – co oznacza to określenie?
Specjalista psycholog to psycholog, który skończył 5-letnie studia magisterskie na kierunku psychologia (ze specjalnością), po minimum rocznym stażu klinicznym po studiach, rozpoczął i ukończył 4 -letnie szkolenie, w tym około 16 staży klinicznych w różnych obszarach zdrowia (głównie w Szpitalach na różnych oddziałach). Kończące się egzaminem państwowym pisemnym i praktycznym. Pozytywnie zdany egzamin daje specjalizację – np. w psychologii klinicznej, psychologii dzieci i młodzieży czy neuropsychologii. Oznacza to pogłębioną wiedzę, umiejętności i doświadczenie w konkretnej dziedzinie, potwierdzone egzaminem państwowym.
📌 Przykład: Jeśli bliska osoba przeszła udar i potrzebna jest diagnoza funkcji poznawczych oraz plan wsparcia poznawczego – najlepszym wyborem będzie specjalista psycholog w dziedzinie neuropsychologii (badanie przesiewowe może również wykonać psycholog specjalności klinicznej lecz w przypadku bardziej skomplikowanych trudności najczęściej kieruje do specjalisty).
Psychoterapeuta w procesie certyfikacji – Kim jest i co to oznacza?
To osoba, po wyższym wykształceniu (najczęściej psychologii, pedagogiki lub medycyny), która po studiach jest w trakcie szkolenia z psychoterapii w akredytowanej szkole, w momencie praktyki jest wówczas po 1 roku szkolenia, najczęściej są to osoby między 2 rokiem szkolenia a egzaminem kończącym szkolenie czy egzaminem certyfikującym. Są to osoby, które aby praktykować muszą swoją pracę poddawać superwizji (kontroli).
Psychoterapeuta – kto nim jest i co robi?
Psychoterapeuta to osoba po wyższym wykształceniu (najczęściej z psychologii, pedagogiki lub medycyny), która po studiach dodatkowo ukończyła kilkuletnie (minimum 4-letnie, co najmniej 1200 godzin dydaktycznych) szkolenie z psychoterapii w akredytowanej szkole. Szkolenie najczęściej odbywa się w konkretnym nurcie – to teoretyczna i metodologiczna orientacja, która kształtuje sposób, w jaki psychoterapeuta rozumie problemy pacjenta i prowadzi proces leczenia. Każdy nurt opiera się na odmiennych założeniach dotyczących natury ludzkiej, przyczyn zaburzeń psychicznych i mechanizmów zmiany terapeutycznej, najczęstsze rodzaje nurtów znajdziesz tutaj:
Psychoterapeuta pracuje z osobami doświadczającymi:
- długotrwałego cierpienia psychicznego (depresja, lęki, zaburzenia osobowości, ),
- trudności w relacjach,
- uzależnienie lub używanie szkodliwe różnych substancji lub alkoholu
- utraty sensu życia,
- nawracających schematów zachowań, które utrudniają codzienne funkcjonowanie.
- jako wsparcie w farmakoterapii
Psychoterapia to proces, który opiera się na regularnych spotkaniach (co 1-2 tygodnie), budowaniu relacji terapeutycznej i wspólnym poszukiwaniu źródeł trudności. Są psychoterapie krótkoterminowe (do kilkunastu spotkań) i długoterminowe (1-2 lata).
📌 Przykład: Jeśli od lat masz trudności w związkach, powielasz te same schematy w zachowaniu, czujesz, ze nie kontrolujesz używania różnych substancji, czujesz się emocjonalnie wypalony lub nie możesz poradzić sobie z lękiem – psychoterapeuta będzie odpowiednim wyborem.
Psychoterapeuta certyfikowany – co to znaczy?
Psychoterapeuta certyfikowany to osoba, która nie tylko ukończyła szkolenie z psychoterapii (robi wszystko co psychoterapeuta powyżej), ale również:
- odbyła odpowiednią ilość godzin praktyki klinicznej,
- przeszła własną psychoterapii
- co najmniej 100 godzin pracy własnej (warsztaty, szkolenia, konferencje)
- minimum 2 lata praktyki psychoterapeutycznej
- poddaje swoją pracę regularnej superwizji,
- zdała egzamin teoretyczny i oraktyczny i uzyskała certyfikat uznawanego towarzystwa (np. Polskiego Towarzystwa Terapii Poznawczych i Behawioralnych, Polskiego Towarzystwa Psychodynamicznego, Polskiego Towarzystwa Psychologicznego, Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Gestalt, Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Integratywnej, Stowarzyszenia Association for Contextual Behavioral Science Polska).
Taki certyfikat jest potwierdzeniem wysokiego standardu pracy , wiedzy i doświadczenia oraz przestrzegania zasad etyki zawodowej.
📌 Przykład: Jeśli zależy Ci na terapii prowadzonej przez osobę z wieloletnim doświadczeniem, często posiadającej szerokie horyzonty diagnostyczne i formalnym potwierdzeniem kompetencji – wybierz certyfikowanego psychoterapeutę.
Psychiatra – lekarz od zdrowia psychicznego
Psychiatra to lekarz medycyny, który ukończył specjalizację z psychiatrii. Może:
- diagnozować zaburzenia psychiczne,
- przepisywać leki psychotropowe (np. przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, stabilizujące nastrój, przeciwpsychotyczne),
- wystawiać zwolnienia lekarskie,
- kierować na hospitalizację
Psychiatra często współpracuje z psychologiem lub psychoterapeutą – szczególnie wtedy, gdy leczenie farmakologiczne i psychoterapia powinny się uzupełniać.
📌 Przykład: Jeśli masz objawy depresji, które utrudniają Ci codzienne funkcjonowanie (problemy ze snem, apatia, myśli rezygnacyjne), warto udać się do psychiatry, który oceni, czy wskazane jest leczenie farmakologiczne, a jeśli problem trwa dłużej warto skierować się również do psychoterapeuty z certyfikatem lub bez (Twój wybór).