Nurt psychoterapeutyczny to teoretyczna i metodologiczna orientacja, która kształtuje sposób, w jaki psychoterapeuta rozumie problemy pacjenta i prowadzi proces leczenia. Każdy nurt opiera się na odmiennych założeniach dotyczących natury ludzkiej, przyczyn zaburzeń psychicznych i mechanizmów zmiany terapeutycznej, a co za tym idzie „narzędzi” pracy. Są nurty w których w gabinecie dominuje cisza psychoterapeuty, są takie w których pacjent całą sesję sobie leży na leżance, i takie w których wychodzi się z gabinetu i stawia czoła trudnościom razem z psychoterapeutą… jest ich wiele. Dlatego warto się zastanowić przed podjęciem psychoterapii jaki model pracy dla nas będzie lepszy? Jeśli nie lubimy zadań domowych to trudno może być nam wytrzymać w CBT, skoro jeśli lubimy aktywną formę i wymianę zdań i ćwiczenia trudno może być w podejściu psychodynamicznym. Warto w trakcie pierwszych kilku spotkań z psychoterapeutą obserwować siebie i zadawać sobie pytanie „czy to jest moje” jeśli nie, wówczas porozmawiać z psychoterapeutą , a może nawet zmienić metodę pracy. Do najczęstszych nurtów psychoterapeutycznych należą:

Psychoterapia psychodynamiczna:

• Założenia: Podstawą problemów psychicznych są nieświadome konflikty, pragnienia i wspomnienia z przeszłości, często z okresu dzieciństwa. Istotną rolę odgrywają mechanizmy obronne.
• Proces terapii: Terapeuta pomaga pacjentowi uświadomić sobie te nieświadome treści poprzez analizę wolnych skojarzeń, snów, przeniesienia (emocji pacjenta kierowanych na terapeutę) i przeciwprzeniesienia (emocji terapeuty wobec pacjenta). Celem jest wgląd w przyczyny problemów i przepracowanie ich.
• Różnice: W porównaniu z innymi nurtami, psychoterapia psychodynamiczna jest zwykle długoterminowa i koncentruje się na przeszłości pacjenta oraz relacji terapeutycznej jako narzędziu do zrozumienia wzorców relacyjnych pacjenta.

Psychoterapia humanistyczna:

• Założenia: Człowiek jest z natury dobry i dąży do samorealizacji i rozwoju swojego potencjału. Problemy psychiczne wynikają z zablokowania tego potencjału i braku akceptacji siebie.
• Proces terapii: Terapeuta tworzy bezpieczną i wspierającą atmosferę, opartą na empatii, autentyczności i bezwarunkowej akceptacji pacjenta. Celem jest wzmocnienie poczucia własnej wartości, odkrycie własnych zasobów i dążenie do osobistego wzrostu.
• Różnice: W przeciwieństwie do podejść psychodynamicznych, terapia humanistyczna koncentruje się na teraźniejszości i przyszłości pacjenta, kładąc nacisk na jego subiektywne doświadczenie i potencjał do zmiany.

Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT):

• Założenia: Problemy emocjonalne i behawioralne wynikają z nieadaptacyjnych myśli, przekonań i wzorców zachowań. Myśli, uczucia i zachowania są wzajemnie powiązane.
• Proces terapii: Terapeuta wspólnie z pacjentem identyfikuje negatywne myśli i przekonania oraz uczy go, jak je kwestionować i modyfikować na bardziej realistyczne i adaptacyjne. Stosuje się również techniki behawioralne, mające na celu zmianę niepożądanych zachowań poprzez uczenie się nowych, bardziej konstruktywnych reakcji.
• Różnice: CBT jest zwykle krótkoterminowa i skoncentrowana na konkretnych problemach pacjenta. Nacisk kładzie się na teraźniejszość i aktywne zaangażowanie pacjenta w proces zmiany poprzez wykonywanie zadań domowych i stosowanie poznanych strategii w życiu codziennym.

Psychoterapia kontekstualno-behawioralna

• Założenia: Psychoterapia kontekstualno-behawioralna, w tym Terapia Akceptacji i Zaangażowania (ACT – Acceptance and Commitment Therapy), wywodzi się z tzw. trzeciej fali terapii behawioralnych. Jej podstawą jest przekonanie, że cierpienie psychiczne nie wynika wyłącznie z objawów (np. lęku, smutku), ale z walki z tymi objawami, unikania ich i sztywnego reagowania na własne myśli i emocje. Cierpienie psychiczne jest częścią życia, a próby jego unikania często je nasilają. Celem terapii nie jest usuwanie objawów, ale zwiększanie elastyczności psychologicznej – czyli zdolności do bycia obecnym „tu i teraz” i działania w zgodzie z własnymi wartościami, nawet w obliczu trudnych myśli i emocji. Kluczowa jest zmiana relacji z wewnętrznymi doświadczeniami, a nie ich treść. Zamiast myśleć: „muszę przestać się bać”, uczysz się: „mogę się bać i jednocześnie robić to, co dla mnie ważne”.
• Proces terapii: Terapeuta wspólnie z pacjentem buduje relacje opartą na autentyczności, współpracy i wspólnym eksplorowaniu, terapeuta jest bardziej towarzyszem niż „ekspertem od naprawy”. Identyfikuje strategie unikania, sztywne reakcje i oddalenie się od wartości. Wprowadza ćwiczenia uważności i defuzji (np. „jestem głupia” → „mam myśl, że jestem głupia”). Uczy rozpoznawania wartości i przekładanie ich na konkretne działania. Pomaga budować elastyczność psychologiczną poprzez stopniowe podejmowanie wyzwań. Wspiera przenoszenie zdobytych umiejętności na życie codzienne.
• Różnice: ACT jest zwykle krótkoterminowa, nie zmienia myśli, lecz uczy, jak się od nich zdystansować i działać zgodnie z własnymi wartościami mimo trudnych emocji. Nacisk podobnie jak w CBT kładzie się na teraźniejszość i aktywne zaangażowanie pacjenta w proces zmiany poprzez wykonywanie zadań domowych, testowanie umiejętności w życiu codziennym i realizowanie małych kroków wzmacniających to co ważne dla pacjenta.